We beginnen ons historische verhaal als er nog niet eens boeken gedrukt worden. Maar hoe het zit in de Middeleeuwen valt te lezen in een recent boek daarover: middeleeuwse medemensen (uitgeverij Ertsberg)

De boekdrukkunst had een directe relatie met de protestantse boerenopstanden in de Middeleeuwen. Het boek Q ging er over, ook in het Nederlands vertaald. En vreemd genoeg overgenomen door extreemrechts om Trump en zo mee te promoten.

Protestanten, wederdopers, mennonieten, alles komt ter sprake. En aan de katholieke afvallige kant: de ketters (Katharen)

We razen ook even langs het laatste boek van David Graeber en David Wenslow, De Theorie van Alles

Spinoza, Aagje Deken en Betje Wolf (van Sarah Burgerhard) en natuurlijk Multatuli. Want het linkse boek in Nederland begon daar pas echt goed mee. En toen bestonden er nog niet eens boekwinkels

Jan Fortuin (1855-1940) was de eerste die, in de Tuinstraat in de Amsterdamse Jordaan, een linkse boekwinkel begon (en het aan de stok kreeg met oranjeklanten). Tot die tijd werd de verkoop gedaan door colporteurs, op straat.

Toen kwam Gerhard Rijnders en de Roode Bioscoop met de Rode Bibliotheek. De Roode Bioscoop bestaat overigens nog steeds. Het gedrukte woord was een wapen in de ontwikkeling der strijdende arbeidersklassde (zie ook: Intellectual Life British Working Classes Jonathan Rose)

Noam Chomsky vertelt ook hoe zijn politisering begon met de pamfletten die je op straat kon krijgen en verder gaat het over Rudolf Rocker en diens Nationalisme en Cultuur.

Boekenuitgever Rijnders richtte ook de eerste satirepartij op, de Rapaille partij

De sociaaldemocraten hadden de Arbeiderspers en de krant het volk (later het Vrije Volk)

De communisten Uitgeverij Pegasus en dichteres Henriette Roland Holst

en de Anarchisten Recht voor Allen. En de Vrije Socialist

Maar toen begon het fascisme op te komen, in Nederland betekende dat onder meer dat Duitse vluchtelingen Exil literatuur meebrachten

Maar ja toen kwam de tweede wereldoorlog en moest alles dat goed was ondergronds. Daarna deel 2...

Over Hollanditis

Over de turbulente geschiedenis van sociale bewegingen in de polder. Begin jaren tachtig keek men in het buitenland verbaasd naar de massale vredesbeweging in Nederland die uit het niets leek te zijn opgestaan. De mensen hier hadden Hollanditis, of de "Dutch Disease" te pakken. Deze nieuwe podcast over de turbulente geschiedenis van sociale bewegingen in de polder laat zich inspireren door deze periode. We vertellen verhalen van de vredesbeweging tot kraken, over een rijk verleden van activisme, verzet en strijd in de lage landen. We graven deze geschiedenis op ter lering (ende) vermaak en inspiratie.

Hollanditis wordt gehost door Jeremy en Kees. Natuurlijk zijn die in van alles en nog wat onbezoldigd actief, als ze niet met een goed glas bietensap op de bank een boek zitten te lezen.

Kees is een luie huisvader en onderbetaalde zzp-er, maar ook al een leven lang op zoek naar rellen en bevrijdende revoluties (soms lukte dat bijna!) En fulltime amateur mediamaker (o.a. globalinfo.nl).

Jeremy is part time luie huisvader, part time army of one 'technical media support' en mede-organisator van het jaarlijkse 2.Dh5 festival voor activisten en wereldversleutelaars. Ook is/was hij voor of achter de schermen betrokken bij de podcasts Crash Course Economics, De Lockdown en Future Beyond Shell.

Hollanditis website

Copyleft - Kees & Jeremy - Radicale huisvaders

Jeremy

Welkom bij Hollandietes, de podcast over de turbulente geschiedenis van sociale bewegingen in de polder. Ik ben Jeremy en aan de andere kant van mijn computer zit Kees. Wij zijn jullie host. Deze aflevering gaan we het hebben over het linkse boek, maar dan wel in de breedste zin van het woord. We gaan het hebben over liederen, verhalen, gesproken woord, pamfletten, brochures, uitgeverijen, boeken, kranten, tijdschriften, boekenwinkels, En colporteurs. Wil je weten wat colporteurs waren? Want dat heb ik vandaag geleerd. Blijf dan luisteren.

Kees

Ja, precies. Jij wil weten wanneer het eerste gedrukte boek verscheen. Maar zelfs dat is een glijdende schaal. Want in het begin schreven ze natuurlijk over. In kloosters vooral. Want die luie monniken die hadden daar alle tijd voor. door de bevolking, al dan niet vrijwillig, werden die van voedsel en onderdak voorzien, zodat zij die teksten konden overschrijven. En toen op een gegeven moment gingen ze bedenken van nou dat moet sneller kunnen, en zijn ze houten platen gaan maken eigenlijk, waar de letters in uitgekutst waren, waar je dan soort stempels van kon maken. En dat is steeds verder geperfectioneerd. Maar daarvoor was natuurlijk ook al heel veel verschillende manieren van informatie doorgeven aan elkaar en helemaal. In Den beginnen toen we met een berenvel om het kampvuur zaten werd het natuurlijk verteld of gezongen. En daar zijn vast geen opnames van. Maar daar is natuurlijk wel allerlei onderzoek aan gedaan. De ontwikkeling van taal.

Jeremy

Dit hebben wij natuurlijk allemaal doorgelezen, uitgezocht en opzij geschoven omdat we het over het linkse boek gingen hebben vandaag. Dus helaas kunnen we daar niks over vertellen. Maar de drukpers, dat was wel erg van belang. Zoals je zei, eerst waren het planken die werden uitgekerfd. Op een gegeven moment bedachten ze dat het een goed idee zou zijn om stukjes metaal, allemaal losse letters aan elkaar vast te maken. En dan kan je die letters hergebruiken in plaats van dat je ze de hele tijd uit hout moet kerven. En dat is allemaal bedacht door een Nederlander, Laurens Janszoon Koster uit Haarlem. Want alle goede dingen die komen natuurlijk uit Nederland, vonden ze in Haarlem. Bleek uiteindelijk toch dat iemand anders het eerder gedaan had.

Kees

Ja, dat soort dingen moet je natuurlijk nooit kapot checken. Maar toen ik naar de middelbare school ging, en dat is heel lang geleden, toen was al het vermoeden dat het misschien op meerdere plekken tegelijk in de wereld uitgevonden was. Dat was al een manier om het enigszins te nuanceren.

Jeremy

Op school in Haarlem werd het verhaal heel anders verteld op een of andere manier.

Kees

Jeremy

De soort van hypothese van dit verhaal waar we vanuit gaan is dat de opkomst van een nieuwe technologie, namelijk de drukpers en het goedkoper worden van papier het mogelijk heeft gemaakt om ideeën veel breder en wider verspreid te laten worden. Daarvoor heb je natuurlijk wel mensen die nodig die kunnen lezen en dat was in het begin nog niet het geval. Waarom zijn mensen überhaupt gaan lezen dan. Want dat waren natuurlijk altijd de bisschoppen en misschien wat adel. Maar het gewone volk deed nog niet aan lezen, want dat werd ze niet geleerd op school. Er was natuurlijk helemaal geen school.

Kees

Jeremy

Ja, want wat is dan de relatie tussen die boekdrukkunst en deze bewegingen? Nou, een van de ideeën daarover is dat omdat het mogelijk werd om geschreven tekst relatief goedkoop en gemakkelijk te reproduceren, gecombineerd met het feit dat er een soort van anti-autoritaire stroming was onder christenen om zelf een relatie tot God te creëren, door dan dus zelf die bijbel te lezen in plaats van de tussenpersoon van de kerk of de tussenpersoon van de bischop of wat dan ook te hebben, ontstond er ook steeds meer geletterheid onder deze bewegingen. Dus ja, mensen konden lezen, mensen konden hun eigen ideeën vormen over wat er in de bijbel stond. vrij belangrijk in die tijd. Ja, je had het over een boerenopstand.

Kees

Hoe dat precies met elkaar samenhangt, dat laten we even in het midden. Daar weten we ook te weinig van. Er zijn vast mensen die daar wel iets over weten. Die mogen contact met ons opnemen. Maar in ieder geval zie je een samenvallen in tijd van dat die protestantse bewegingen ontstaan en boerenopstanden. En bijvoorbeeld in In Duitsland heb je Thomas Müntzer als leider van opstandige boeren. Je had toen een beweging van de wederdopers, de woord zegt het al, die vonden dat onzin om mensen automatisch lid van de kerk te maken en zeker van de katholieke kerk, die vonden dat moest een beslissing zijn van volwassen mensen zelf en daarom moest je pas gedoopt worden als je volwassen was en als je een bewuste keus maakte om je aan God te onderwerpen, of hoe ze dat dan ook noemden.

Jeremy

Born again?

Kees

Nee dan toch?

Jeremy

Of is dat weer anders?

Kees

Nou ja, ik weet niet. Dat is weer wat anders. Vooral omdat het zo geladen is natuurlijk met Amerikaanse idioten. die dat aanhangen, maar het zal zeker daar weer een voortvloeisel van zijn.

Jeremy

Het waren vast Nederlanders die dat daar in Amerika hebben geïmplementeerd een paar honderd jaar geleden.

Kees

Dat zou goed kunnen, daar achteren we ze zeker toe in staat. Maar in ieder geval die wederdopers die werden overal, die gingen, dat waren eigenlijk een soort uber radicale afsplitsingen. die nog veel verder gingen dan Luther en zijn volgelingen.

Jeremy

En wanneer was dit en waar zaten die wededopers?

Kees

Nou, die zaten in Duitsland.

Jeremy

Kees

Jeremy

En die schreef hij allemaal op en hamerde hij tegen de deur van de kerk, zo gaat het verhaal.

Kees

En.

Jeremy

Die kritieken werden dan ook wijdverspreid onder zijn volgelingen.

Kees

Jeremy

Zoals Jezus dat gewild heeft.

Kees

Jeremy

Hier is ook een linkse classic over overgeschreven over deze opstand. Bijna berucht tegenwoordig. Q heet het boek, geschreven door een collectief die zichzelf Luther Blissett noemde uit Italië en later omgevormd tot Wu Ming collectief. Ja, dat gaat over deze opstand en over een Italiaanse double agent genaamd Q, die soort van in deze beweging zat en probeerde het op een bepaalde kant op te sturen. Dit boek kwam uit begin van de zero's, rondom de opkomst van de globaliseringsbeweging, waar we het al eerder over gehad hebben bij hollanditis. En dat werd een instant classic bij mensen die deze in de bewezen beweging zaten. En het zal mensen misschien verbazen dat dezezelfde Q is gecoöpereerd door extreem rechts. Dat is de theorie, want diezelfde double agent die is nu zogenaamd ook aan de gang in de wereld. Die doet zijn werk om Trump aan de macht te krijgen. en te houden.

Kees

Dus in de oorspronkelijke uitgave Q, die ook in het Nederlands vertaald is, uitgebracht is trouwens, en linkse lezers die weten dat dat een romantisering van de geschiedenis is, dus dat is fictie. In de 2.0 variant, de rechtse Het zijn niet eens lezers meer, maar mensen, ja, hoe noem je ze? Want de Q-drops, dat is geen literatuur natuurlijk, dat zijn gewoon dingen op internet. Maar die geloven dat dat allemaal waar is. Ik weet niet of daar een moraal aan te verbinden is, maar het is in ieder geval zo. Maar terug naar die wederdopers, moeten we toch nog even vermelden de Nederlandse link naar de Mennonieten, die zijn daaruit ontstaan. Genoemd naar de grote leider van die beweging in Nederland, priester Menno Simons uit het Friese Witmarsum, die zich bekeerde tot de wederdopers. En je hebt nog steeds Mennonieten overal op de wereld. Het zijn voor een groot deel mensen die, omdat ze het in Nederland toch niet uit konden houden in die late middeleeuwen, vervolgd werden, die naar het net ontdekte, ik ga weer met mijn vingers naast m'n oren wapperen, Noord-Amerika onder andere vertrokken. In Zuid-Amerika heb je ze ook. Dat hangt samen met die eerste golf van kolonisatie, dat ze daar naartoe vertrokken. En in Amerika heb je nog heel veel mennonieten, dat is een Ja, een redelijk gezaghebbende kerkgroep, noem je zoiets. Maar het had alles met teksten te maken natuurlijk. Die teksten van Zwingli, een Zwitserse scholier van Luther, die lagen aan de grondslag van wat zij dachten of vonden dat ze moesten denken.

Jeremy

Kees

Ik ben het lijstje kwijt.

Jeremy

Godverdomme.

Kees

Jeremy

Descartes, we zitten inmiddels in de verlichting, dus ideeën en zo, nieuwe ideeën. De mens staat centraal, niet meer de kerk.

Kees

Nou, en Descartes was natuurlijk, ja, dat is eigenlijk de personificatie van de verlichting. Hij is een Franse filosoof, maar hij heeft een enorme geschiedenis in Nederland. Hij heeft in Middelburg gewoond, in Leiden, in Amsterdam, Dordrecht, en hij heeft eigenlijk van alles gejat van een Nederlandse filosoof die daarna uit beeld moest verdwijnen omdat hij er anders niet kon lopen beweren dat hij het allemaal zelf had bedacht. Tenminste, dat is natuurlijk weer de versie die er in Nederland over verteld wordt.

Jeremy

Over jatten gesproken, of ja ideeën kan je eigenlijk niet jatten, maar in de fantastische wereldgeschiedenis van David Graeber en David Wenro, hebben zij het over de oorsprong van de verlichting. Hun theorie is dat dat uit de nieuwe wereld is gekomen in de vorm van ideeën van de inheemse bevolking van Noord-Amerika en wel een kerel genaamd Candia Ronk die allemaal kritieken op de westerse maatschappij, vooral Frankrijk, op het opkomende kapitalisme, op de hiërarchieën van de kerk en de maatschappij aan zich, allemaal kritieken had. En die werden gepopulariseerd in allemaal verschillende boeken in Europa. Een soort van boeken over de ander, de exotische ander aan de andere kant van de oceaan. En dat veel van die kritieken op de Europese maatschappij zijn overgenomen door filosofie hier en dat dat de oorsprong was van de verlichting. Anyway, fantastisch interessant verhaal. Lees vooral dat boek. De geschiedenis van bijna alles. Aanradert je?

Kees

Ja, want dat is natuurlijk, wij zijn net zo hard gevormd door die, door dat scheve beeld en door het feit dat wij geen Chinees en Arabisch kunnen lezen, want daar worden hele andere verhalen verteld natuurlijk over en daar was Iedereen kent die verhalen over papierensrollen waarop dingen geschreven werden of zelfs hieroglyfen in steen of hout gewijteld en dat soort dingen. Dat zijn natuurlijk ook allemaal vormen van vroege informatiedragers waaruit nieuwe technologieën ontstonden om die te het vermenigvuldigen daarvan te vergemakkelijken.

Jeremy

Wat we proberen te zeggen is dat dit per definitie een hele gebrekkige en onvolledige geschiedenis is, maar het is wel de geschiedenis die we vandaag krijgen gefocust op de polder. In de 17e eeuw had je ook.

Kees

Nog onze grote vriend Spinoza. Spinoza bouwt daar eigenlijk op voort op Descartes zijn verhalen. Ik geloof dat hij van Utrechtse Joden afstampt. Spinoza klinkt natuurlijk ook niet heel erg Nederlands. voor zover dat iets in het Nederlands kan klinken. Het is allemaal import eigenlijk wat hier in deze polder woont. Er wonen gewoon een paar verdwaalde vissers en dat was het. En de rest is aankomen wandelen. Dus, maar ja Spinoza maakt die maakte wel school met zijn filosofie. Dat hangt natuurlijk ook snel samen met de Gouden Eeuw die dat mogelijk maakte, dat er geld voor was om dit soort wetenschap te bedrijven en dat dan ook weer te verspreiden. En een soort relatieve vrijheid die er in de zeven provincien in Nederland heerste. En een steun aan verzet tegen de katholieke belagers. die uit Spanje of Frankrijk aankwamen zitten. Maar in ieder geval, het gebeurde toch maar. Nieuwe ideeën werden er geventileerd en uitgebracht. Dan ontstaat de verlichting en de romantiek, en het woord zegt het al, de roman heeft alles met de romantiek te maken. Dus toen liep het pas helemaal uit de hand met boeken schrijven en lezen. Niet meer helemaal beheerst door de kerk of de autoriteit. Mensen gingen zelf dingen bedenken wat ze leuk vonden om te schrijven en te lezen. Het werd natuurlijk wel heel erg gefilterd door wie toegang tot de drukpers had en wie geld had om dat papier wat nog steeds heel duur was te betalen. En vervolgens wie dat dan kon kopen en boekwinkels waren er nog niet echt. Het waren de drukkerijen eigenlijk die ook de boeken En dan verder had je markten waar dan wel boeken te koop waren.

Jeremy

Ja, in deel 2 van deze aflevering gaan we uitgebreid praten over die technologieën, over de gatekeepers, de materiële verhoudingen, wie kon er schrijven, wie kon er lezen, wie bepaalde wat er geschreven en gelezen werd, al die dingen. Want dat is natuurlijk super interessant en belangrijk voor Ja, de ideeën die er verspreiden op dit moment net zo als of misschien wel meer als vroeger met moderne technologieën. Dus gaan we het allemaal nog over hebben. Maar in de achttiende eeuw wilden we nog twee mensen uitlichten.

Kees

Jeremy

Via het boek Max Havelaar, toch?

Kees

Oh ja, dat hadden we nog niet genoemd. Nou ja, Max Havelaar is misschien wel het meest bejubelde en beschreven boek in de Nederlandse literatuur. En dat het dan zo vroeg eigenlijk gepiekt heeft, zegt misschien ook iets over de rest van de literatuur, maar het was een bijzondere gebeurtenis. En Eduard Douwens-Dekker, de schrijver, was ook een Ja, hij was een beroemdheid die volle zalen trok en wiens mening ertoe deed. En hij heeft natuurlijk niet alleen dat ene boek geschreven, maar ook een enorme serie ideeën, die ook zo heten. En hij was atheïst en feminist en lichtelijk socialist, want dat moest toen allemaal nog beginnen eigenlijk.

Jeremy

Ja, en we hebben het in onze aflevering over de solidariteitsbewegingen in deel 1, hebben we het uitgebreid over dit boek, over Eduard Douwe Dekkers en interessante verhalen daarover. Dus luister dat vooral nog even na als je dat nog niet gedaan had. Het gaat ook over de Nederlandse solidariteitsbewegingen met de Nederlandse koloniën in dit geval dan in Indonesië. Dus we zijn nu in vogelvlucht door een aantal eeuwen heen gegaan met een aantal interessante denkers, schrijvers die we eruit gepikt hebben om niet in één keer naar de 19e eeuw toe te gaan, want dat zou toch vrij gek zijn voor een geschiedenispodcast, want dat zijn we toch wel een beetje, om zo snel door de geschiedenis heen te schieten.

Kees

Jeremy

En bij gebrek aan boekwinkels, hoe kwam je dan aan die brochures en die krantjes?

Kees

Ja, die werden door colporteurs op straat verkocht.

Jeremy

Aha, voor de oplettende luisteraar. Dit was natuurlijk de De prijsvraag van deze uitzending. Copporteur. Dat zijn straatventers.

Kees

En ja, er was natuurlijk veel armoede en je kon zo ook wat bijverdienen, maar het was ook een politieke daad was het om deze specifieke dingen te verkopen. Ja, en al redelijk snel werden de colporteurs belaagd of oranje klanten, want veel van die beginnende linkse bewegingen die waren ook tegen de monarchie en tegen de kerk. Kerk en kapitaal, de drie K's die als de grote vijand werden gezien.

Jeremy

Ja, toen en nu nog steeds.

Kees

Ja, er is deprimerend weinig veranderd, hoewel die kroeg misschien iets minder groot vijand is.

Jeremy

Ik bedoelde meer de KKK.

Kees

Jeremy

Ja, dus recht voor alle, de vrije socialisten, dit waren kantjes die eind van de 19e eeuw ontstonden.

Kees

En de Socialdemocraten hadden ook, die begonnen met de arbeidspers, dus een uitgeverij en een aanpalende dagblad. En er was natuurlijk een gezonde strijd tussen de wat wildere anarchisten en de Socialdemocraten, die we hebben er vaker over verteld, soms ook ontaarden in ontsmakelijke vechtpartijen onderling.

Jeremy

Kees

Ja, dat was de voortzetting eigenlijk van recht voor allen. En de Vrije Socialist werd door Domenic Nieuwenhuis gerund. En nadat hij doodging, werd het overgenomen door Gerard Reinders. Gerrit Reiners is eigenlijk de grootste uitgever van, of die heeft de meeste radicaal linkse boeken in Nederland uitgegeven. Hij had een soort imperium, hoewel hij voortdurend failliet ging en er dus nooit echt heel rijk van is geworden in drukwerk. En deed dat vanuit een lokaal dat ook nog steeds bestaat aan het Halemaerplein in Amsterdam, de Rode Bioscoop. Die had hij ooit opgericht om inderdaad films te laten zien. Hij had het idee dat er ook linkse films bestonden die vertoond moesten worden. Daar is hij al snel weer mee opgehouden, maar het is nu nog steeds een theatertje waar nog van alles en nog wat vertoond wordt.

Jeremy

En toen was dat ook nog de Rode Bibliotheek.

Kees

Jeremy

Abonnementen op die rode bibliotheek? En wie kocht die brochures? Wat voor type waren dat?

Kees

Dat waren vooral de leden van de Sociaal Democratische Bond en aanverwante organisaties, de Anti-Militaristische Vereniging, Vrijdenkers, waar ook Motuli bij betrokken was geweest, bij het oprichten daarvan. Dus ja, de linkse subcultuur natuurlijk. voor zover ze geld hadden, want het is altijd een ingewikkelde doelgroep geweest. Arme mensen om daar boeken voor te maken, want die kunnen ze per definitie niet betalen eigenlijk. Maar in die tijd werd er echt in geïnvesteerd en mensen spaarden zich Het eten uit de mond om boeken te kunnen kopen of brochures.

Jeremy

Ja, en er werd natuurlijk ook bij die rode bibliotheek en andere uitgevers werden veel roofdrukken gepubliceerd. Dus teksten waar je dan geen rechten toe had om te publiceren. Maar het mooie van woorden is dat je die gewoon op papier kunt zetten. En dan zijn ze ook van jou.

Kees

Ja, als je het zelf schrijft. De copyright bestond toen al wel, maar werd natuurlijk niet heel actief gehandhaafd. En zeker niet onder de schrijvers die zij uitgaven. Maar het grootste gedeelte werd vertaald. Het waren de grote Namen uit de anarchistische literatuur en non-fiction die daar uitkwamen.

Jeremy

Wat misschien interessant is om even te noemen, omdat we vanuit ons huidige idee over wie boeken lezen, wie bezig zijn met een soort van rijk intellectueel leven, dat lijkt tegenwoordig toch een beetje een elitair, een soort van links elitair gebeuren te zijn. Maar dat was dus vroeger echt wel heel heel anders. Het waren gewone gewone arbeiders die een rijk intellectueel leven hadden. en waar literatuur, lezen, poëzie, zeg maar de televisie van nu. Interessant boek, dan niet over Nederland, maar over dit fenomeen was The Intellectual Life of the British Working Classes, geschreven door Jonathan Rose, is een fascinerend onderzoek over dit fenomeen. Ja, besef je even wat een echte working class beweging was? van allemaal intellectuele arbeiders. Noam Chomsky uit de VS schrijft hier ook altijd interessant over, over een levendige intellectuele cultuur op de straten van van New York waar hij was opgegroeid, waar hij bij de bij de kolporteurs, de joodse emigres uit veelal Duitsland, Ja, opgroeiden en discussies voerden over de wereld en over radicale ideeën. En heel anders als zoals dat nu gaat. Ja, nu gebeurt er veel op. Ideeën verspreiden zich via universiteiten, via dat soort van meer elitaire instituten. Maar dat is niet altijd zo geweest.

Kees

Jeremy

Ik moet ook denken aan de opkomst van de anarchistische beweging in Spanje. Wat ook een gebeuren was dat niet alleen gefocust was in de grote steden, maar juist in kleine dorpen waar soort van rondreizende propagandisten de dorpen ingingen en anarchistische ideeën over vegetarisme en klasseverhoudingen gingen verkondigen. Geschiedenis over cultuur. van alles en nog wat. En die levendige intellectuele werelden creëerde voor mensen die voorheen daarvan uitgesloten waren. Dus dat is heel interessant, vind ik. Hoe die radicale ideeën en de soort van, ja, überhaupt intellectuele ontwikkeling met heel erg hand in hand met elkaar gingen.

Kees

Ja, je moet natuurlijk ook bedenken dat er in die tijd weinig ander vermaken over het was natuurlijk wel. Het was een beetje theater en zang en dans. Het wiel moest ook nog uitgevonden worden.

Jeremy

Ze hadden niks te doen, dus ze gingen maar boeken lezen.

Kees

Ja, en ik bedoel, als er iemand, een spreker kwam en dan was dat een gebeurtenis in een dorp in, weet ik veel wat, in Drenthe, dan was het ook een verzetje. Natuurlijk alle toestanden eromheen. Het sociale gebeuren van de bank was minstens zo belangrijk als de inhoud zelf. Maar toch, die inhoud telde ook. Men had het erover.

Jeremy

En over gebeurtenissen gesproken. En er is ook nog het een en ander gebeurd rondom die rode bibliotheek, als ik het goed begrijp.

Kees

Jeremy

Dan hebben we nog de arbeiderspers en de communistische antifascistische periode.

Kees

Ja, want wij zijn natuurlijk geneigd om alleen die anarchisten altijd centraal te stellen, maar de links was veel kleurrijker en breder dan dat. En ook die andere takken die begonnen hun media imperiums te ontwikkelen. De socialdemocraten hebben het al over gehad, maar die hadden het volk en hun.

Jeremy

Uitgeverij, de arbeiderspers, Ja, en zoals we al noemden in onze eerdere aflevering over radicale arbeidsstrijd, de sociaaldemocraten van toen waren wel heel iets anders als PVDA, zeg maar. Dus die lagen nog wel wat dichterbij de idealen van de radicaal linkse beweging als die PVDA'ers van nu.

Kees

Jeremy

Het hebben verteld, ja.

Kees

Bloedend van het podium af moesten vluchten en dat was natuurlijk tekenend voor de verhoudingen die er tussen die kampen bestond. Tussen de communisten en anarchisten was het Uiteindelijk komen ze toch een beetje uit dezelfde stroming voor de Socialdemocraten trouwens ook. Daarna is het in alle kanten opgewaaierd. Maar in ieder geval met de oprichting van de communistische partij, van Holland heette dat toen nog, CPH, gingen zij natuurlijk ook hun eigen krantjes en hun eigen boeken en plaatjes enzo drukken en proberen te venten. En een van de belangrijkste personen daarbij was Henriëtte Roland Holst, die ook oprifster was, mede oprifster van de communistische partij, maar vooral ook een hele, ook in Nederland gerenommeerde, difteres. en schrijfster, dus die werd wel vervolgenomen. Zij hadden ook een dagblad, later is dat De Waarheid gaan heten, de voorloper heette Het Volksdagblad van Nederland, en een uitgever heette Pegasus, die op een gegeven moment ook winkels in het land had. We hebben het dan over eind jaren 20, hadden ze een winkel in de Leidsestraat, redelijk chique, in Amsterdam. wat ook aangaf dat ze toch een beetje gearriveerd begonnen te worden of laten we zeggen richting mainstream aan het aan het gaan waren.

Jeremy

De ruiten werden niet meer ingegooid door de oranjisten?

Kees

Jeremy

Dit was natuurlijk de periode voor de Tweede Wereldoorlog. Er was ook een antifascistische beweging in Nederland. Wat voor literatuur hadden zij? Waren dat dezelfde krantjes en bladen als die van de communisten toen en de sociaaldemocraten?

Kees

Ja, en de anarchisten die hadden ook duidelijk het antifascisme goed op de op de radar staan. Er werd veel gewaarschuwd voor wat er in Duitsland zich aan de ontwikkelen waren. Er kwamen natuurlijk golven vluchtelingen. uit Duitsland naar Nederland toe. Het waren ook voor een deel linkse schrijvers en er ontstond zelfs een hele exil literatuur, dus de boeken die in Duitsland niet meer uitgegeven konden worden, in het Duits, die dan in Nederland onderdak vonden en hier gedrukt werden. Ik weet niet of er een aparte antifascistische uitgeverij, volgens mij niet. Volgens mij konden die allemaal bij die bestaande linkse clubs hun dingen uitgeven. Het was natuurlijk wel een comité van waakzaamheid en we benaderen nu de Tweede Wereldoorlog toen er enorme discussies waren over hoe gevaarlijk het fascisme wel of niet was en in hoeverre je daar op moest voorbereiden of niet.

Jeremy

Ja, dat is waar we het volgende keer over gaan hebben. Volgende aflevering hebben we het over de Tweede Wereldoorlog. U weet misschien dat veel van de van de kranten die we vandaag de dag nog hebben, die zijn ontstaan als verzetskranten tijdens de Tweede Wereldoorlog. We gaan het ook hebben over het het hoogtepunt van het linkse boek. die jaren 70, jaren 80, de kraakbeweging, waarin de tal van boekenwinkels floreerde. En deze zijn ook langzaam weer verloren gegaan. We gaan het ook hebben over wat meer abstracte aspecten van het linkse boek en linkse ideeën en media en technologie. We willen het hebben over waar we het eerst over hadden, over de gatekeepers. Wat is de rol van de uitgeverijen, van de redacties? Wat zijn de voordelen van dat soort praktijken en wat zijn de nadelen? We willen het gaan hebben over taal, vertalingen, de rol van Frans, Duits en later ook Engels in de Nederlandse literatuur en discours. We praten over fictie, non-fictie en over media en technologie. Het geschreven woord tegenwoordig verspreidt veelal op schermen via social media algoritmes. Was het internet voordat de social media er was misschien wel het ideaal? Of had het ook problemen als iedereen gewoon overal alles kon publiceren? En we gaan het ook nog hebben over AI.

Kees

Ook een soort geschiedenis van bijna alles dus volgende aflevering.

Jeremy

Ja, we dachten, dit zijn allemaal gerelateerde aspecten van het linkse boek die ja, toch echt wel heel belangrijk en interessant zijn, maar niet heel duidelijk een plek hebben in de chronologie. Dus daar doen we een hele aflevering over in deel 2 van Hollandietes over het linkse boek.

Kees

Ja, en in dat deel weten we wel meer waar we het over hebben. dan in dit eerste deel, waar we toch voornamelijk van Wikipedia hebben moeten citeren eigenlijk. Want toevallig waren wij beide betrokken bij het licht uit te doen in de laatste linkse boekwinkel in Utrecht. Hoewel, dat zullen mensen misschien bij de feministische boekwinkel die er nog wel is bestrijden. Ze hebben ook linkse boeken. En bij ons hing nog aan de muur, ik weet nog, in een poging om te overleven de leus Facebook is geen boek. Dus die one-liner gaan we onderzoeken. Of dat zo is of niet.

Jeremy

En om die reden, uit principe, zijn wij vertrokken van Facebook. Je kunt dat natuurlijk nog wel vinden op Instagram. Dat is geen Facebook. Dat is van meta. Dat is heel anders. Je kunt dat ook vinden op hollandietenspodcast.nl. En bij Twitter en Mastodon, Ad Holanditis. Op een gegeven moment vertrekken we natuurlijk van Twitter en Instagram. Als de fattyverse compleet de wereld heeft overgenomen. Maar nu blijven we nog even waar de mensen zijn. Want dat schijnt ook belangrijk te zijn. We waarderen het heel erg als jullie deze aflevering kunnen delen met jullie vrienden en kameraden. We zijn bij de Apple en Spotify te vinden. En natuurlijk bij alle podcast platforms. Je kan onze RSS feed vinden bij hollandietussenpodcast.nl. Want we zijn niet helemaal afhankelijk van die platforms. En natuurlijk willen we nog Paul Jas bedanken voor het intro en outro nummer. Dat was hem voor deze keer. Tot de volgende keer.

Kees

Ja, doei.