België heeft in 2019 een Nationaal Energie- en Klimaatplan opgesteld. Al van bij het begin was duidelijk dat het plan rammelt. Met de maatregelen uit 2019 zou ons land verre van voldoende bijdragen aan de oplossing voor de wereldwijde klimaatcrisis. Bovendien houdt het plan te weinig rekening met de kwetsbare groepen van onze maatschappij, die extra hard getroffen worden door klimaatverandering, en die ook extra hulp nodig hebben om zich te wapenen tegen de gevolgen ervan. Hoe kan het beter? Daarover gaat Benjamin Clarysse, beleidscoördinator bij Bond Beter Leefmilieu, in deze podcastaflevering in gesprek met Els Hertogen, algemeen directeur bij 11.11.11.

________________

Dit is een podcast van Bond Beter Leefmilieu | Stem Chloé Van Elsen | Concept & Productie door De Praeters

Welkom bij de Kreet van de Planeet, een podcast van Bond Beter Leefmilieu over de toekomst van onze planeet en al wie er op leeft.

In deze aflevering met Benjamin Clarysse en Els Hertogen hebben we het over de nood aan een eerlijk klimaatbeleid. Veel luisterplezier!

Welkom Els en Benjamin. Els van 11.11.11 en Benjamin van Bond Beter Leefmilieu. Ik ga jullie zelf kort laten introduceren. Jullie kunnen dat het beste denk ik hé. Vertel eens, wat doen jullie?

Ik ben directeur van 11.11.11 sinds 3 jaar, maar ik ben al een 11.11.11-er sinds ik kind ben. Ik ben altijd geëngageerd geweest rond internationale solidariteit.

En nu dus eigenlijk mijn droomjob. Ik ben verantwoordelijk voor een koepel die actief is in Vlaanderen rond internationale solidariteit en samenwerkt met activisten wereldwijd om een betere wereld te krijgen.

Mooi. Een kinderdroom die in vervulling is gegaan. Benjamin was het bij jou ook een kinderdroom die in vervulling is gegaan bij Bond Beter Leefmilieu?

Awel nee, gek genoeg. Ik ben bio-ingenieur en ik had milieutechnologie gekozen als major. Dat was het grootste deel van mijn opleiding, maar ik had dan ook als minor tropische landbouw.

En ik heb dan nog een jaar tropische landbouw bijgedaan achteraf. Nog eentje extra en dan een thesis gedaan in Mexico. Ik vond dat heel tof en dan jonge gast dan werk aan het zoeken en ik wist niet goed wat. Ik heb op alle beide topics gesolliciteerd en uiteindelijk in de milieusector, in de milieubeweging gerold. Maar zeker ook heel veel interesse in Noord-Zuid topics.

En wat doe je vandaag bij Bond Beter Leefmilieu?

Vandaag ben ik beleids- en projectcoördinator bij BBL. Ik heb al van alles gedaan bij BLL. Ik heb projecten en campagnes opgezet rond duurzaam bouwen. Waarbij we mensen proberen aan te zetten om duurzaam te bouwen en te renoveren. En dan heel wat beleidswerk gedaan rond energie en nu sinds twee jaar ben ik coördinator.

Welkom allebei bij deze eerste aflevering van de podcastreeks de Kreet van de Planeet. Die titel die zegt al heel veel. Daar gaat een bepaalde urgentie vanuit. Vertel eens, waarom is het vandaag zo belangrijk om te ageren? Om iets te doen.

Ik denk dat het overduidelijk is dat het geopolitieke, economische, sociale, ecologische, vandaag allemaal samenkomt. Voorheen dachten we, het klimaat is een ecologisch verhaal en daarnaast is er ongelijkheid en moeten we het sociale aanpakken. Maar als we vandaag gewoon hier in België de discussie over de energieprijzen volgen en alles wat erbij komt kijken, dan voel je de complexiteit in elk debat.

En daarbij komt dat de urgentie enorm hoog is en mensen dit hier nu ook meer beginnen te voelen in hun portemonnee. Daarnaast hebben wij als 11.11.11 jammer genoeg een aantal decennia, zeker de afgelopen jaren, al zeer veel verhalen van die activisten waarmee wij samenwerken wereldwijd, dat zij dag in dag uit de droogte voelen. Madagascar, een droogte die ze nog nooit gekend hebben. Overstromingen die we nu in Pakistan gezien hebben na een zomer waar zij 50 graden gekend hebben. Bangladesh, waar vissersdorpen door de stijgende zeespiegel verdwijnen. Dus die urgentie was er al, dit is door academici ook heel erg benadrukt, maar vandaag is het toch echt wel in een stroomversnelling terechtgekomen.

Absoluut. Els schetst het even op internationaal vlak. Hoe zit het in Vlaanderen of hier bij ons?

Ja, ik denk ook dat het hier duidelijk is bij veel mensen. Klimaatverandering was lang, iets dat je wel wist van we moeten actie ondernemen, maar al sinds vorig jaar komt dat heel dichtbij en wordt het heel tastbaar. We hebben de overstromingen gehad in Wallonië die tal van levens geëist hebben en nu dit jaar een ongeziene droogte.

Dan merk je dat je daar ook de economische impact van krijgt. Dat industrie en landbouw gewoon watertekort hebben. En dan uiteraard over waar iedereen nu mee in zijn hoofd zit, die energiecrisis. Die ook dezelfde oorzaak heeft.

Het is niet alleen de gaskraan die dichtgedraaid wordt vanuit Rusland, maar we mogen niet vergeten dat ook die droogte ervoor zorgt dat er in Duitsland geen scheepvaart meer mogelijk is, dus daar is ook te weinig energieproductie.

Ook Frankrijk krijgt last om zijn centrales te koelen, dus heel wat zaken hangen samen en nu voelen we het ook echt. En ik denk dat dit ervoor moet zorgen dat we het nu echt wel vastpakken. Het is nu het moment.

Absoluut. Alles lijkt een beetje samen te komen op een manier die niet zo goed is of op een manier waar we zeker toch iets aan willen doen. En iets wat jullie doen als Bond Beter Leefmilieu is het memorandum dat jullie geschreven hebben en waar jullie het beleid mee hopen te inspireren en motiveren om die actie te gaan ondernemen. Waarom hebben jullie dat opgesteld?

In 2019 heeft België een plan opgemaakt om te zeggen welke maatregelen we gaan nemen rond klimaatverandering tegen 2030. En de aties die daarin zitten. En dat plan was toen echt ondermaats. We waren daar helemaal niet tevreden over omdat het helemaal niet in lijn ligt met de engagementen die we genomen hebben in het kader van het Parijsakkoord.

Nu heeft de commissie in het kader van de Europese Green Deal en het Fit for 55-pakket gezegd, kijk, alle landen moeten nu een update maken. We gaan dat aanscherpen, we gaan naar 55% reductie tegen 2030.

En België krijgt dus ook de opdracht om zijn huiswerk opnieuw te maken. En wij nemen heel wat van de kritieken die we toen hadden, nemen we nu terug mee en we weten wat er moet gebeuren. Dat is geen rocket science. Het gaat om huizen goed isoleren. Dat gaat om vervoer elektrificeren, goed openbaar vervoer, dat soort zaken. En heel wat van die maatregelen komen opnieuw terug en nu hebben we dat nog eens mooi opgesomd wat je allemaal kan doen. Voor ons is het heel belangrijk dat het ook op een sociale manier gebeurt.

Absoluut, want dat is echt wel een rode draad die je merkt doorheen het memorandum. Dat de maatregelen of oplossingen die jullie zien dat daar telkens ook wel een sociaal luik aangekoppeld wordt. Els zoals hij aanhaalt, dat is ook heel belangrijk. Ook in die hele klimaatproblematiek.

Ja, dat is cruciaal en het is vooral belangrijk om dit te zien als geïntegreerd en niet van: ze moeten een klimaat of ecologisch beleid voeren dat ook rekening houdt met het sociaal beleid.

Het ecologische moeten we echt benaderen als een totaalpakket. Het is heel duidelijk dat de klimaatverandering vandaag extra impact heeft op zij die het meest kwetsbaar zijn, hier ook in België. Mensen die al in energie-armoede en mobiliteitsarmoede leven. De lange wachtlijst voor de sociale woningen. Maar ook omgekeerd je ziet sociale ongelijkheid die het zo moeilijk maakt om door te pakken op dat klimaatbeleid omdat mensen uiteraard schrik hebben voor het risico dat die sociale ongelijkheid alleen maar toeneemt.

En het heeft geen zin om beide als aparte beleidsdomeinen te beschouwen. Dus voor ons is het concept van klimaatrechtvaardigheid een concept dat eigenlijk in het ecologische en het sociale integreert en ook over de grenzen kijkt.

En dus we zien het in België. Het is juist al gezegd dat de meest kwetsbare, zoals we gezien hebben bij de overstromingen in Wallonië, zij die het dichtst bij de rivier zaten, zijn vaak de meest kwetsbare. Maar we zien dat dus ook wel wereldwijd.

Ik heb juist al een aantal voorbeelden aangehaald, maar er zijn andere cijfers die duidelijk maken dat we tegen 2030 300 miljard dollar aan kosten zullen hebben om ons te kunnen aanpassen. Of die lage inkomens zich te kunnen aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering. En het gaat echt over gigantische bedragen. Tegen 2030 zouden zij 460 miljard dollar aan schade geleden hebben. Dus wachten is echt geen optie meer en het is vooral een win-win voor iedereen als we de klimaatcrisis aanpakken.

Het is vooral onze morele plicht om die mensenrechten meer voorop te zetten en ermee te zorgen dat iedereen effectief mee is in het verhaal.

Vanuit Europa komt nu die opdracht van: België maak jullie huiswerk opnieuw en kijk opnieuw naar het plan dat er ligt. Maakt dat het moeilijker om ook te kijken naar de rest van de wereld. Omdat je eigenlijk enkel het huiswerk dat je moet maken, gaat wel over uw eigen gebied of uw eigen land.

Dat is de uitdaging. Enerzijds is er een enorme verantwoordelijkheid bij België en Europa om ervoor te zorgen dat die nul uitstoot gehaald wordt en dat moet op een sociaal rechtvaardige manier gebeuren. Maar wij challengen dat ook door te zeggen, je kan die crisis alleen maar aanpakken door ook internationaal solidair te zijn, dus ook middelen te gaan herverdelen over de grenzen heen.

En dat is bijvoorbeeld een belofte die er gedaan is, is dat er jaarlijks 100 miljard dollar aan klimaatfinanciering zou vrijgemaakt worden.

Dat zou normaal vanaf 2020 al het geval moeten zijn. Volgens de officiële cijfers zitten we nu met 70 miljard dollar, maar Oxfam heeft gezien dat als je daar dubbeltellingen wegneemt of interest aflossingen wegneemt, dan zitten we eigenlijk maar aan 20 miljard. Wat wij op tafel leggen is dat het geen enkele zin heeft om enkel maar binnen de Belgische grenzen te kijken. Omdat wij steeds sterker horen van stemmen uit andere continenten dat hun levens er minder toe doen dan die van jullie. Waarom zouden wij ook inspanningen doen als jullie de belofte niet nakomen. En iedereen is nodig. Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid kunnen nemen. Want ze verwachten wel van Belgen, Europa, de VS om die historische verantwoordelijkheid die ze hebben om die wel op te nemen.

Enkel samen kunnen we het waarmaken. Dat is zo op globaal vlak, maar ook op nationaal vlak hier. Hoe zorgen we ervoor dat we het gevecht tegen de klimaatverandering, dat we het op een sociaal verantwoorde manier voeren en dat we dat op een eerlijke manier kunnen doen.

Er zijn verschillende zaken waar we aandacht voor moeten hebben. Ik denk dat we moeten zorgen dat de overheid zorgt dat de meest klimaatvriendelijke oplossingen, dat dat ook de meest betaalbare en de meest toegankelijke worden. Dat mensen geholpen worden om in de juiste richting te gaan.

Heel belangrijk, denk ik, we gaan dat wel zien. We gaan naar een revival gaan van publieke of collectieve oplossingen hebben. We weten dat heel wat mensen zelf geen elektrische wagen gaan kunnen kopen. Je hebt nu ook al mensen die geen wagen kunnen betalen. Ja, dan moet de overheid zorgen voor goed openbaar vervoer. Vervoersarmoede, 20% van de mensen heeft moeite om ter plaatse te geraken. Hetzelfde geldt voor gebouwen. De overheid moet zorgen dat er voldoende sociale woningen zijn. Een achterstand van 200.000 sociale woningen in Vlaanderen.

En zorgen dat die ook energiezuinig zijn. Op die manier is dat ook gewoon gezond overheidsbeleid. Je helpt die mensen ook uit de armoede als ze een lagere energiefactuur hebben. Nu meer dan ooit.

We hebben het over vervoersarmoede gehad, over huisvesting die een probleem is. Zijn er nog problematieken waar armere gezinnen mee te kampen krijgen in België?

Ik denk voedsel ook. We zien dat, ook internationaal, de voedselprijzen stijgen en er minder toegang tot voedsel is.

Denk dat er ook een sterke connectie te maken is met de landbouw hier en elders. Ja, dan voel je dat dat een onmiddellijk effect heeft. Of mensen dagelijks een gezonde, gebalanceerde maaltijd op tafel kunnen leggen. Ik denk dat vandaag 1 op de 10 gezinnen daar niet in slaagt en als je dat internationaal bekijkt, dan is het omwille van de klimaatcrisis dat we sinds 2017 terug een knik zien. Dus daarvoor daalden de hongercijfers, maar sinds 2017 zien we terug een stijging omwille van de klimaatcrisis die nu nog een extra versnelling heeft gekregen door COVID en dan nog eens dubbel extra door nu de Oekraïne crisis. En dat heeft een onmiddellijke impact.

Mensen die minder inkomen hebben, hebben geen toegang meer tot betaalbaar en gezond voedsel.

Wil je daar nog iets aan toevoegen, Benjamin?

We zien heel duidelijk dat er een verband is tussen voeding en de Noord-Zuid problematiek. Namelijk dat je heel wat veevoeders hebt die ten koste van het regenwoud gaan. Bijvoorbeeld soja plantages. Als je de switch kan maken naar meer plantaardige voeding, naar meer vegetarisch eten, ga je veel minder diervoeder nodig gebben en ga je een lagere impact hebben op de planeet.

Dan hebben we het over wat het individu kan doen, of de burger zelf. Hoe groot is de rol van het individu?

Ik zie dat wel altijd een beetje als een samenspel. Individuen die moeten mee kunnen aantonen wat er mogelijk is, wat er haalbaar is, wat ook fijne oplossingen zijn. Bijvoorbeeld je ziet heel duidelijk een trend in het vegetarisch eten wat heel hip is, dat het heel lekker kan zijn en dan kan je een markt hebben die daarop inspeelt en dan heb je ook een overheid die dat ook mee moet ondersteunen.

Die moet zorgen dat die markt alle kansen krijgt en dan merk je dat er vanuit beleidsmakers toch nog wel weerstand is om dat soort zaken toe te laten, terwijl dat ik denk dat je die markt een duw in de juiste richting moet geven.

Mensen moeten gestimuleerd worden om meer plantaardig te eten. Dat zou een goede zaak zijn.

Dus het is een gebalanceerde verantwoordelijkheid tussen burger en overheid. Zie jij dat ook zo?

Ik verwacht toch meer van de overheid dan enkel wat evenwicht bekomen, want een overheid kan nudgen, kan stimuleren. Maar ik denk in deze dat de overheid ook echt wel sturend moet optreden.

Een ander voorbeeld is openbaar vervoer of vervoersarmoede. Eén op de vijf kan niet op de juiste manier of een gemakkelijke manier op een bepaalde plaats geraken. Mensen die wel geneigd om hun wagen aan de kant te laten staan, maar dan zeggen, goh, ik raak er niet of mijn treinen rijden niet snel genoeg. Ja, daar moet de overheid gewoon in doorpakken. Maar ik wil daar nog verder in gaan. Het is volgens mij echt aan de overheid om regulerend op te treden.

Als we het nu over lage inkomstlanden hebben. Er zijn bedrijven uit Europa die mensenrechten en het milieu schenden. Daar moet een regulerend kader komen, zodat dit niet meer mogelijk is. Maar ook veel sterker sturend gaan optreden vanuit een proactief en vooruitziend beleid.

Dergelijke sectoren zijn niet meer de sectoren waarin geïnvesteerd mag worden, bijvoorbeeld fossiele brandstoffen. Als we zien hoeveel subsidies er daar nog naar toe gaan. Bijvoorbeeld België besteedt 13 miljard per jaar indirecte en directe subsidies voor fossiele brandstoffen..

Dat zijn beslissingen die de overheid moet nemen om dat niet meer te doen. Dus het gaat wel verder dan soms een taalgebruik of kader creëren.

Ze gaan echt wel moeten doorpakken en als ik dan kijk naar het internationaal niveau, dan wordt het wel duidelijk dat er extra uitdagingen zijn. Dus de meest kwetsbare daar zijn vaak tewerk gesteld in mijnbouwbedrijven of op palmolieplantages. Ze hebben heel vaak een zeer laag loon, dus er is heel weinig kapitaal opgebouwd. Het dat hun job verdwijnt, dan kunnen zij eigenlijk nergens op terugvallen. En ze hebben minder stem. Vaak hebben zij geen recht om zich te verenigen of op straat te komen, enzovoort.

Ja dan is het heel belangrijk om te beseffen dat de veranderingen die moeten plaatsvinden, zeker vanuit internationaal oogpunt, ook echt gaan over een economische omwenteling. En dat is niet in de marge, maar dat is fundamenteel.

En dat moet natuurlijk ter plekke gebeuren door onder andere sterke activisten, middenveld-actoren, maar ook door overheden hier die mee op Europees niveau, het internationaal niveau dergelijke regulerende kaders afspreken en het eigenlijk onmogelijk maken voor bedrijven om nog op dergelijke manier mensen en milieu uit te buiten elders.

Ja zeker. En daar haal je ook een heel valabel punt aan voor België. Het meer klimaatneutraal maken van onze industrie gaat ook gepaard met heel veel jobs die daar mogelijk gaan verdwijnen. En dat brengt dan weer heel veel onzekerheid met zich mee voor de arbeider. Hoe gaan we daarmee om met die onzekerheid die die switch meebrengt?

Ja, Ik denk dat overheden daar effectief een belangrijke rol in hebben om de mensen daarop voor te bereiden, zowel in het onderwijs, maar ook in de arbeidsmarkt zelf.

Mensen moeten voorbereid worden op die nieuwe jobs van de toekomst. Een heel mooi voorbeeld, vond ik, van de hernieuwbare energiesector die samen met de federatie van de installateurs, een heel programma opgezet heeft van hoe dat ze installateurs van fossiele verwarmingsketels, mazoutketels, gasketels, opgeleid heeft om warmtepompen te plaatsen. En dat is eigenlijk heel interessant. Want je merkt dat je dat in tal van sectoren gaat hebben. Hetzelfde met de garagisten bijvoorbeeld.

Ik denk dat je moet denken aan reconversie plannen. Zoals we gehad hebben in Limburg na de sluiting van de steenkoolmijnen. Dan is daar ook de overheid die daar echt een actieve rol opgenomen heeft en gezegd heeft: wat gaan we hier met die regio doen? Hoe gaan we zorgen dat er hier terug een bloeiende economie is?

Die verschuivingen binnen de arbeidssector van de jobs vandaag naar meer duurzame jobs. Wat is de uitkomst daarvan?

Ja, die is netto positief. Er gaan heel veel nieuwe jobs gecreëerd worden. Dan denk ik in de eerste plaats al aan de bouwsector, al die woningen die gerenoveerd gaan worden. Die hebben handen nodig.

Netto zou het jobs opleveren. Het is wel zo dat er verschuivingen gaan zijn van welk soort jobs dat dat zijn. Welke competenties zou je daarvoor nodig hebben? Sommige sectoren die gaan verdwijnen. De fossiele sector, bijvoorbeeld, die gaat zich helemaal moeten heruitvinden. De mensen die daar werken gaan andere functies krijgen, dus dat wordt wel een stevige uitdaging.

Wat uiteraard geen evidentie is. Want als je al een leven lang hebt gewerkt binnen een bepaalde job en je moet dan plots gaan omscholen naar iets compleet anders, dan moet een opleiding zelf zijn en die kan vanuit de overheid gestimuleerd worden. Maar wat met de motivatie van het individu zelf?Dat is ook wel een belangrijke factor, niet?

Dat is een heel belangrijke factor, alleen is het volgens mij heel moeilijk om te balanceren. We moeten dus heel duidelijk maken: there are no jobs on a dead planet. Dus als we blijven voortdoen zoals nu, dan is er geen werkgelegenheid meer of zeer beperkt. En anderzijds is hetgeen wat je zegt, hoe er wel voor zorgen dat mensen toch het gevoel hebben dat hun eigen competenties, hun eigen visie en eigen toekomstbeeld van de job daarin vervat zit. Maar dan komen we terug bij wat er zojuist gezegd is over de rol van de overheid.

Daar moeten we nu mee bezig zijn en mensen daarin meenemen. En gaat dat perfect lopen? Nee, uiteraard niet. Maar dat is wel gewoon de richting die we uit moeten gaan? Ja.

Ja absoluut, en zoals je daarnet aanhaalde, de rol van het individu is eerder om zijn stem te laten integreren in het debat, eerder dan zelf voor een oplossing te zorgen.

Ik vind het heel belangrijk dat je inderdaad ook publiek je stem laat horen. Dat je zegt ik wil een ambitieuzer klimaatbeleid.

Nu merk je wel in het publieke debat dat er heel vaak op de persoonlijke verantwoordelijkheid gewezen wordt. Maar veel mensen doen al heel wat dingen.

Tal van mensen die zonnepanelen plaatsen, mensen die een elektrische wagen kopen of mensen die zeggen van, ik ga met de trein op reis in plaats van met het vliegtuig en dat zijn goede stappen vooruit. Maar je merkt dat je als individu wel altijd op op drempels botst.

Soms is dat niet handig. Met de trein naar Barcelona gaan, dat duurt bijzonder lang en dan heb je een vliegtuig dat daar voor een appel en een ei naartoe kan vliegen. Dus je moet al heel wat gemotiveerd zijn om dat te doen. En toch doen mensen dat en laten ze zien dat ze dit wel willen.

Ik vind dat je dat ook moet erkennen. Dat mensen stappen vooruit zetten en dat die botsen met bepaalde drempels.

Dan is het aan de overheid om te zeggen dat ze die mensen gaat helpen. We gaan zorgen dat de duurzame variant de goedkoopste wordt of de meest praktische.

Je haalde daarnet aan het belang van de burger die zijn stem laat horen. Eind oktober is er weer zo'n moment om de burger zijn stem luid en duidelijk te laten horen hier in Brussel. Vertel eens, wat gaat er gebeuren?

Op 23 oktober is er een klimaatmars in Brussel. Ik denk dat het een heel belangrijk moment wordt omdat die energiecrisis en die klimaatcrisis, die vallen nu helemaal samen en we weten dat de oplossingen voorbij de crisis, dat die gelijklopend zijn.

We moeten zo snel mogelijk af van die fossiele brandstoffen. We moeten hele straffe klimaatmaatregelen hebben. Op korte termijn gaat het lastig worden. We zien het licht aan het einde van de tunnel en dat gaat wel degelijk hernieuwbaar zijn. We moeten echt heel snel weg van die fossiele brandstoffen om die beide crisissen tegelijk aan te pakken.

Dus allemaal, laten we samen onze stem horen, hier in de straten van Brussel op 23 oktober.

Wat zijn nog maatregelen die jullie zien die de overheid kan nemen om de duurzame keuze de gemakkelijkste keuze te maken?

Investeer in collectieve initiatieven, dat is zeer belangrijk.

Vervoer op zo'n manier organiseren zodat het makkelijk is voor mensen. Maar ik denk ook zeker het organiseren van dialoog en hoe dat je jouw stem kan laten horen.

Dat is momenteel nog te weinig of dat wordt ook heel erg aan het individu overgelaten. Het individu doet dat. In de praktijk maakt die keuzes, organiseert zich in verenigingen en sluit zich aan bij bepaalde koepels.

Maar het is nog heel moeilijk als je altijd moet knokken voor die ‘see it at the table’ zeker voor mensen in armoedesituaties of mensen die zeer veel tijd in job aan het steken zijn.

Dus ik denk dat het ook echt wel aan de overheid is om die dialoog te organiseren. En op die manier die stem toch wel meer macht te geven. Daarnaast is het ook belangrijk dat als er toch moeilijke beslissingen genomen worden die impact hebben dat daar uitzonderingen worden toegestaan.

Neem bijvoorbeeld milieubelastingen dat er dan echt even gekeken wordt naar bepaalde groepen zodat zij die impact toch wat minder voelen. Dat is het verhaal in België. Internationaal is het echt die verantwoordelijkheid opnemen om die uitstoot naar nul te brengen, middelen te herverdelen, daar heb ik juist al aangehaald dat die klimaatfinanciering echt zal waargemaakt moeten worden, maar ook op dat internationaal niveau knokken voor het aanhoren van de stem van de inheemse bevolking, van vrouwen die vaak veel harder getroffen worden door de gevolgen van de klimaatverandering. Daar echt ook een punt van maken om die een plaats aan de tafel te geven en toch impact te laten hebben op het beleid.

Op welke manier worden de vrouwen internationaal zwaarder getroffen door de klimaatverandering?

Zij zijn heel vaak tewerkgesteld In de landbouw. Een sector die heel zwaar geraakt wordt door overstromingen of droogte. Vaak zijn zij ook in grote mate verantwoordelijk voor zorg, voor ouderen of kinderen. In zo'n crisissituatie of bij natuurrampen belast hen dat extra. Ze zijn ook het vaakst tewerk gesteld om wat wij noemen de informele sector. Dat is eigenlijk de sector waar dat je geen looncontract hebt, dus het moment dat uw job wegvalt, is er geen enkel vangnet en dus geen enkele manier om sociale bescherming te genieten.

We hebben dat ook gemerkt tijdens de covidpandemie. Vrouwen hebben daar het snelst en het meest inkomen verloren in vergelijking met mannen.

Dus we moeten alles op een uitgezoomd kader beginnen bekijken en niet meer op alleen op de korte termijn en niet alleen in de eigen tuin, maar ook ver daarbuiten, op een grotere schaal.

We zien hier in België dat mensen op straat komen en ageren. Maar we zien dat natuurlijk ook wereldwijd. Bijvoorbeeld in Peru komen mensen op straat, niet expliciet tegen een klimaatbeleid, maar ze komen op straat om de praktijken van mijnbouwbedrijven daar te challengen.

Omdat zij merken dat de impact dat dit het heeft op het milieu, de schending van mensenrechten die daar gebeuren voor de ontginning van mineralen die wel nodig zijn om onder andere de batterij te maken die nodig zijn voor de elektrificatie. Zij komen daartegen op straat omdat zij merken dat de lasten van dergelijke ontginning heel zwaar op hen weegt. Natuurlijk daagt ons dat uit om te gaan naar een circulaire economie, waardoor dat we minder grondstoffen nodig hebben, maar we gaan voor die transitie nog altijd grondstoffen nodig hebben en dan moeten we er rekening mee houden dat dat met respect voor mensenrechten en milieu gebeurt.

Er is wereldwijd enorme connectie te leggen tussen mensen die bezig zijn met hun dagdagelijks welzijn, het welzijn van hun kinderen, van hun omgeving, van hun land.

Ik denk niet dat het de weerstand tegen elektrificatie van vervoer op zich is, maar eerder van de gevolgen van de mijnbouw.

Vorig jaar hebben we een gezamenlijk rapport uitgebracht met Noord-Zuid organisaties en milieuorganisaties waarin we eigenlijk pleiten voor meer circulaire economie. Dat we zorgen dat alle zeldzame metalen die we nu gebruiken in onze elektronica, dat die ook terug gerecycleerd worden en dat we die maximaal hergebruiken. Dus die circulaire economie wordt heel belangrijk. De mijnbouw die er dan nog is, daar moeten we inderdaad goed kijken naar de gevolgen daarvan. Dat we die minimaal houden.

Dat we de bevolking die daar woont maximaal betrekken. Dat is super belangrijk. Wat de gele hesjes betref. Naar mijn gevoel in Frankrijk is dat vooral omdat de rurale bevolking het gevoel heeft dat ze een beetje vergeten wordt. Dat het veel breder gaat dan die weerstand tegen die koolstoftaks die toen voorgesteld is.

Die tegenstelling zie je in Vlaanderen ook een beetje. Dat mensen op het platteland wonen, bijvoorbeeld, dat zijn dan de mensen die dan bijvoorbeeld geen openbaar vervoer meer hebben. Waar men dan eerst de bus gaat schrappen. Dus ik denk dat het eerder zo een tegenstelling of dat eigenlijk de oorzaak is en dat het twee verschillende zaken zijn.

Ja, dat klopt, wat wel de rode draad is, is dat mensen het gevoel hebben dat de lasten voor hen zwaarder wegen. Dat ze niet gezien worden, dat er geen rekening gehouden wordt met hen, terwijl andere groepen in de samenleving de lust ontvangen.

Terwijl volgens mij veel mensen in zo'n situatie niet per se tegen de klimaatactie zijn. Absoluut niet. Ze hebben het gevoel dat ze onrechtvaardig behandeld worden.

Helemaal ja. Als we kijken naar mobilisaties op straat dan zien we praktijken waar duidelijk uit blijkt dat mensen wel bereid zijn om stappen te zetten in hun privéleven. Daarnaast heb je ook draagvlak onderzoek waar ook wel duidelijk uit blijkt dat er een draagvlak is voor verregaand klimaatbeleid.

Oké, soms verandert de prioriteitenlijst een beetje, maar er is draagvlak en ik denk dat het gewoon belangrijk is om zowel de oplossingen die er liggen, als het draagvlak dat er is - dat blijkt uit mobilisaties, dat blijkt uit de praktijk, dat blijkt uit peilingen - om dat ook wel constant naar voren te brengen. En dan is het opnieuw aan de politiek om wel de beslissingen te nemen die nodig zijn.

Als je uitzoomt, dan zie je bijvoorbeeld ook dat er middelen zijn. Als we kijken wat er allemaal gemobiliseerd is als reactie op de COVID-pandemie. De Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Europa, Japan, Australië hebben meer dan 15 biljoen dollar vrijgemaakt in 2020.

Dat is 150 keer de belofte van klimaatfinanciering van 100 miljard. Aan defensie besteedden we in 2019 2 biljoen dollar wereldwijd. Dus het gaat ook echt wel over politieke keuzes. De financiële middelen zijn er en ik wil nu niet te populistisch klinken. Maar als je dan de krant leest, dat het aantal privévluchten gestegen is tijdens deze zomer, of dat je leest dat Porsche naar de beurs gaat omdat de Porsche wagens echt een stijgende lijn zien in de verkoop ervan, dan kan ik mij levendig voorstellen dat mensen die het minder hebben, denken dat dit onrechtvaardig is.

In die helikopter stappen, ook naar het middelen verhaal, om vanuit een iets hoger perspectief te kijken en dan vanuit politieke keuzes heroriënteren.

Een hele belangrijke reden waarom het klimaatbeleid sociaal moet zijn, is net om dat draagvlak te behouden. Mensen moeten het gevoel hebben dat het rechtvaardig is, dat ze mee kunnen, want anders krijg je weerstand. Dan creëer je weerstand en dan gaan mensen zeggen van: ja, maar als het zo zit, dan hoeft het voor mij niet.

De overheid moet heel goed opletten dat ze een rechtvaardig klimaatbeleid voeren.

Het draagvlak is er duidelijk, de urgentie is er ook. Nu de acties nog vanuit de overheid of vanuit het beleid.

Maar ook vanuit jullie luisteraars want 23 oktober kunnen jullie naar Brussel afzakken voor de klimaatmars, dus wij zien jullie daar, zowel Els, Benjamin als ikzelf. Dank jullie wel om tot hier te komen en tot op 23 oktober.

Bedankt voor het luisteren. Je vindt deze en alle andere afleveringen terug op bondbeterleefmilieu.be/podcast of via je favoriete podcastplatform. Deel ze met vrienden en familie, want enkel samen maken we het verschil.