XIX. mende hasieran milaka eta milaka erromesek zeharkatzen dute Euskal Herria Donejakue bidea egiten. Konpostelara iristeko hamaika oztopo saihestu behar dituzte erromesek: mendi garaiak, animalia basatiak… eta bidelapurrak. 1809. urtean bidaiariei ikara berezia eragiten dien puntu bat sortu da: Belateko mendatea. Irun edo Orreaga aldetik Iruñera iritsi nahi duen orok igaro behar du, eta, gaur-gaurkoz, gehiengoak bere dirua galdutzat eman dezake; hori, kasu onenean… askok bizia bera ere galtzen baitute bidean.